0
Додека министрите за надворешни работи на ЕУ се собираат во Брисел на 15 јули на нивниот последен официјален состанок пред летната пауза, Грузија повторно е високо на агендата поради влошената политичка ситуација во јужнокавкаската република по неодамнешните апсења на неколку опозициски политичари.
Само кратката точка за дискусија меѓу министрите минатиот месец, околу ситуацијата во земјата, сега е главна тема за разговор – и овој пат може да се преземат порешителни мерки по претходното усвојување на симболични мерки против Тбилиси.
На почетокот на 2025 година, Брисел воведе барања за визи за носителите на грузиски дипломатски пасоши. Исто така, се воздржа од одржување политички состаноци на високо ниво и го пренасочи финансирањето на ЕУ од владата на Грузија кон граѓанското општество.
Најитното прашање овој пат е дали блокот – со едногласно одобрение од сите 27 земји-членки – ќе успее да воведе какви било санкции?
И претходно имаше обиди, особено во јануари, кога шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, сакаше да воведе забрани за визи и замрзнување на средствата на 13 лица поврзани со партијата „Грузиски сон“ поради репресија врз опозициските демонстранти.
Несогласување во Братислава и Будимпешта
Тогаш, Унгарија и Словачка ставија вето на сите такви потези, а разговорите за санкции беа заглавени во Брисел некое време.
Службениците на ЕУ во последните недели разговараа и за можноста за ставање на црната листа на неколку лица одговорни за она што интерниот документ на ЕУ, до кој имаше увид Радио Слободна Европа, го нарекува „инструментализација на правосудниот систем од страна на грузиските власти“.
Ова би се случило во рамките на „глобалниот режим на санкции за човекови права на ЕУ“ – рамка за санкции слична на американскиот закон Магнитски, која веќе вклучува повеќе од 100 прекршувачи на човекови права од различни земји, како што се Кина, Либија, Русија и Судан.
Според неколку службеници на ЕУ запознаени со дискусиите, повеќе од 10 земји-членки на ЕУ, вклучувајќи ги Франција, Холандија, Полска, Австрија, Шведска и балтичкото трио Естонија, Латвија и Литванија, вршат притисок за усвојување на санкции од страна на министрите за надворешни работи на ЕУ.
Исто како и во јануари, Братислава и Будимпешта се спротивставија на потегот, тврдејќи дека секаков вид рестриктивна мерка може да ја влоши ситуацијата и дека дијалогот со Тбилиси е подобар пристап.
Иако не е на страната на Словачка и Унгарија, Грција се залага против донесување брзи одлуки.
И покрај очигледното противење, многу дипломати со кои Радио Слободна Европа разговараше под услов на анонимност, веруваат дека сè уште постои можност да се постигне консензус за ставање на црната листа на барем неколку грузиски судии, кои ЕУ ги смета за одговорни за апсењето на грузиските опозиционери. Се верува дека земјите кои се скептични кон санкциите може да го прифатат ова, наместо да ги таргетираат политичарите од висок профил.
Па, кои други опции се дискутираат?
Радикален потег
Најочигледната опција е суспендирање на визната либерализација за грузиските граѓани – потег за кој е потребно само квалификувано мнозинство од 55 проценти од земјите-членки што претставуваат 65 проценти од вкупното население на ЕУ.
Шведска е последната земја што се залага за ова, тврдејќи дека тоа може да се направи привремено ако ситуацијата продолжи да се влошува по локалните избори во Грузија на почетокот на октомври.
Овој став очигледно го поддржуваат и балтичките земји, Данска, Франција и Полска.
Сепак, други изразија резервираност – особено Грција и Словенија.
Тие тврдат дека таков радикален потег со оглед на тоа што блокот никогаш претходно не ја суспендирал визната либерализација за земја кандидат за ЕУ – треба да биде последниот чекор.
Исто така, беше посочено дека таков чекор веројатно би имал поголемо негативно влијание врз обичните грузиски граѓани отколку врз раководството на земјата.
Друг алтернативен предлог што го изнесе Европската комисија е да се воведат национални забрани за влез на одредени лица.
„Помека мерка“
Ова се смета за донекаде „помека мерка“ во споредба со воведување на општа суспензија на визната либерализација на ЕУ или пошироки санкции. Сепак, тоа би било ефикасно само ако неколку земји-членки одлучат да го усвојат и координираат овој пристап.
Дали тоа ќе се случи останува неизвесно, бидејќи некои земји како што се Бугарија, Грција, Италија и Романија нагласија дека сè уште е важно да се одржат отворени комуникациските канали со Тбилиси.
Во внатрешниот документ на ЕУ, исто така, се споменува можноста за суспендирање на статусот на кандидат на Грузија, кој блокот едногласно ѝ го додели на земјата во декември 2023 година.
Сепак, ЕУ никогаш порано еднострано не го поништила статусот на кандидат во својата историја (Исланд побара од Брисел да го отстрани нејзиниот статус на кандидат за ЕУ во 2015 година). Уште еднаш, едногласноста би била неопходна за да се преземе овој чекор.
Конечно, постои опција што веројатно би можела да се постигне оваа недела: голема група земји, предводени од балтичкото трио, планираат да побараат од Европската служба за надворешни работи и од Европската комисија да спроведат темелна проценка на Договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Грузија од 2016 година.
Целта би била да се истражи можноста за суспендирање на делови од договорот во иднина, како што се одредбите за слободна трговија вклучени во него. За таква суспензија би било потребно само квалификувано мнозинство.
Само кратката точка за дискусија меѓу министрите минатиот месец, околу ситуацијата во земјата, сега е главна тема за разговор – и овој пат може да се преземат порешителни мерки по претходното усвојување на симболични мерки против Тбилиси.
На почетокот на 2025 година, Брисел воведе барања за визи за носителите на грузиски дипломатски пасоши. Исто така, се воздржа од одржување политички состаноци на високо ниво и го пренасочи финансирањето на ЕУ од владата на Грузија кон граѓанското општество.
Најитното прашање овој пат е дали блокот – со едногласно одобрение од сите 27 земји-членки – ќе успее да воведе какви било санкции?
И претходно имаше обиди, особено во јануари, кога шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, сакаше да воведе забрани за визи и замрзнување на средствата на 13 лица поврзани со партијата „Грузиски сон“ поради репресија врз опозициските демонстранти.
Несогласување во Братислава и Будимпешта
Тогаш, Унгарија и Словачка ставија вето на сите такви потези, а разговорите за санкции беа заглавени во Брисел некое време.
Службениците на ЕУ во последните недели разговараа и за можноста за ставање на црната листа на неколку лица одговорни за она што интерниот документ на ЕУ, до кој имаше увид Радио Слободна Европа, го нарекува „инструментализација на правосудниот систем од страна на грузиските власти“.
Ова би се случило во рамките на „глобалниот режим на санкции за човекови права на ЕУ“ – рамка за санкции слична на американскиот закон Магнитски, која веќе вклучува повеќе од 100 прекршувачи на човекови права од различни земји, како што се Кина, Либија, Русија и Судан.
Според неколку службеници на ЕУ запознаени со дискусиите, повеќе од 10 земји-членки на ЕУ, вклучувајќи ги Франција, Холандија, Полска, Австрија, Шведска и балтичкото трио Естонија, Латвија и Литванија, вршат притисок за усвојување на санкции од страна на министрите за надворешни работи на ЕУ.
Исто како и во јануари, Братислава и Будимпешта се спротивставија на потегот, тврдејќи дека секаков вид рестриктивна мерка може да ја влоши ситуацијата и дека дијалогот со Тбилиси е подобар пристап.
Иако не е на страната на Словачка и Унгарија, Грција се залага против донесување брзи одлуки.
И покрај очигледното противење, многу дипломати со кои Радио Слободна Европа разговараше под услов на анонимност, веруваат дека сè уште постои можност да се постигне консензус за ставање на црната листа на барем неколку грузиски судии, кои ЕУ ги смета за одговорни за апсењето на грузиските опозиционери. Се верува дека земјите кои се скептични кон санкциите може да го прифатат ова, наместо да ги таргетираат политичарите од висок профил.
Па, кои други опции се дискутираат?
Радикален потег
Најочигледната опција е суспендирање на визната либерализација за грузиските граѓани – потег за кој е потребно само квалификувано мнозинство од 55 проценти од земјите-членки што претставуваат 65 проценти од вкупното население на ЕУ.
Шведска е последната земја што се залага за ова, тврдејќи дека тоа може да се направи привремено ако ситуацијата продолжи да се влошува по локалните избори во Грузија на почетокот на октомври.
Овој став очигледно го поддржуваат и балтичките земји, Данска, Франција и Полска.
Сепак, други изразија резервираност – особено Грција и Словенија.
Тие тврдат дека таков радикален потег со оглед на тоа што блокот никогаш претходно не ја суспендирал визната либерализација за земја кандидат за ЕУ – треба да биде последниот чекор.
Исто така, беше посочено дека таков чекор веројатно би имал поголемо негативно влијание врз обичните грузиски граѓани отколку врз раководството на земјата.
Друг алтернативен предлог што го изнесе Европската комисија е да се воведат национални забрани за влез на одредени лица.
„Помека мерка“
Ова се смета за донекаде „помека мерка“ во споредба со воведување на општа суспензија на визната либерализација на ЕУ или пошироки санкции. Сепак, тоа би било ефикасно само ако неколку земји-членки одлучат да го усвојат и координираат овој пристап.
Дали тоа ќе се случи останува неизвесно, бидејќи некои земји како што се Бугарија, Грција, Италија и Романија нагласија дека сè уште е важно да се одржат отворени комуникациските канали со Тбилиси.
Во внатрешниот документ на ЕУ, исто така, се споменува можноста за суспендирање на статусот на кандидат на Грузија, кој блокот едногласно ѝ го додели на земјата во декември 2023 година.
Сепак, ЕУ никогаш порано еднострано не го поништила статусот на кандидат во својата историја (Исланд побара од Брисел да го отстрани нејзиниот статус на кандидат за ЕУ во 2015 година). Уште еднаш, едногласноста би била неопходна за да се преземе овој чекор.
Конечно, постои опција што веројатно би можела да се постигне оваа недела: голема група земји, предводени од балтичкото трио, планираат да побараат од Европската служба за надворешни работи и од Европската комисија да спроведат темелна проценка на Договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Грузија од 2016 година.
Целта би била да се истражи можноста за суспендирање на делови од договорот во иднина, како што се одредбите за слободна трговија вклучени во него. За таква суспензија би било потребно само квалификувано мнозинство.
